Serwis pod patronatem magazynu
Szybka i sprawna ocena umiejętności innych użytkowników dróg pozwala uniknąć kolizji lub ryzykownych manewrów. Jak skutecznie oszacować zagrożenie? Jakie zachowania i inne symptomy zdradzają, że mamy do czynienia ze złym lub niedoświadczonym kierowcą?
Niecałe dwa lata temu Polska Izba Ubezpieczeń opublikowała wyniki sondażu przeprowadzonego wśród kierowców. 61% respondentów określiło samych siebie jako raczej doświadczonych, a kolejne 30% uznało siebie za zdecydowanie doświadczonych kierowców.
Polacy mają sobie niewiele do zarzucenia także w kwestii umiejętności – 73% ankietowanych oceniło siebie jako raczej dobrych kierowców, natomiast 23% uważa siebie za zdecydowanie dobrych szoferów. 59% badanych określiło swoje umiejętności jako będące powyżej średnich umiejętności polskich kierowców.
W zleconym przez PIU badaniu respondenci stwierdzili, że brawura to najważniejsza cecha wyróżniająca piratów drogowych w Polsce. 26% wskazało tę właściwość na pierwszym miejscu. Kolejne wskazywane przez nich cechy to bezmyślność (18% uznało ją za najważniejszą) i brak wyobraźni (18%). 61% respondentów za najbardziej niebezpieczne zachowanie na drodze uznało wyprzedzanie na przejściu dla pieszych. 57% jako najniebezpieczniejsze wskazało wyprzedzanie „na trzeciego”. 44% – przekraczanie prędkości w mieście. Najmniejszy odsetek badanych za niebezpieczne uznał jazdę na tzw. późnym żółtym (17%).
Pytanie nasuwa się więc samo – skoro w większości uważamy się za świetnych kierowców, wiemy, jakie błędy popełniamy, to dlaczego na naszych drogach każdego roku wciąż dochodzi do ogromnej liczby zdarzeń czy konfliktów? Prowadząc auto, warto więc szukać sygnałów mogących zdradzać obecność niezbyt dobrego kierowcy tuż obok naszego pojazdu.
Widzieć i być widzianym to jedna z podstawowych zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Zaskakuje więc, jak wiele osób nie przykłada większej wagi do ustawienia lusterek lub reguluje je w nieprawidłowy sposób – np. tak, że sporą część odbitego obrazu stanowi fragment własnego pojazdu lub widok tylnego koła, który co prawda znacząco ułatwia precyzyjne parkowanie przy krawężniku lub linii, ale ogranicza pole widzenia podczas jazdy. Aby cieszyć się możliwie dobrą widocznością, warto dołożyć starań, by lusterka i szyby były czyste.
Warto także pamiętać, zwłaszcza przy manewrach bazujących na uprzejmości innych kierowców, a więc np. skręcaniu lub zmianie pasa na zakorkowanej drodze, że inny kierowca będzie nas widział, jeżeli „złapie” kontakt wzrokowy z nami lub naszym pojazdem, a najlepiej – wykona gest dłonią lub mignie światłami. Próba wjazdu na pas, gdy jadące po nim auto co prawda zostawiło odstęp, ale kierowca jest wpatrzony w nawigację lub smartfon, nie jest najlepszym pomysłem.
Na drogach nie brakuje kierowców, którzy są przekonani, że ślamazarna jazda oznacza niskie zużycie paliwa. Tymczasem nie jest to prawdą. Nawet podczas tzw. ecodrivingu sprawdza się rozpędzanie z gazem wciśniętym nawet do 3/4 jego maksymalnego położenia, zmiana biegów na wyższy przy ok. 2500 obr./min w silniku benzynowym i 2000 obr./min w dieslu, a następnie ustabilizowanie prędkości, np. na dozwolonych 50 km/h, i jazda na dość wysokim biegu.
Technika trzyma w ryzach spalanie, a jednocześnie pozwala na sprawne rozpędzanie auta, co może zwiększać przepustowość skrzyżowań. Dynamika jazdy okazuje się równie istotna na trasie – rozpędzanie z wykorzystaniem pasa rozbiegowego na autostradach czy „ekspresówkach” przekłada się na bezpieczeństwo i płynność ruchu.
W trakcie jazdy warto zwracać uwagę, jak otaczający nas kierowcy utrzymują samochody na pasie ruchu. Jeżeli mają problemy z utrzymaniem pojazdu w centrum pasa, jadą blisko krawędzi czy samochód „myszkuje” od lewej do prawej, warto dla własnego dobra wzmóc czujność, zwiększyć dystans od takiego pojazdu czy w miarę możliwości go wyprzedzić. Problemy z kontrolą pojazdu, a więc ryzyko kolizji, mogą wynikać z niedostatków w technice prowadzenia, rozkojarzenia czy zajęć „dodatkowych” w postaci obsługi smartfona, nawigacji czy zajmowania się dziećmi jadącymi z tyłu.
W największych polskich miastach stale przybywa pojazdów osób świadczących odpłatny przewóz osób lub realizujących dowóz jedzenia. Nierzadko zajmują się tym przyjezdni, których znajomość i poszanowanie naszego prawa pozostawiają wiele do życzenia. Dochodzą do tego przypadki jazdy bez uprawnień czy posługiwania się fałszywym prawem jazdy – w 2023 r. w Warszawie stwierdzono 39 przypadków używania podrobionych dokumentów na 1835 kontroli pojazdów używanych do przewozu osób.
Nie powinno więc dziwić, że kierowcy chcący uniknąć problemów wzmagają czujność, widząc auta osób zajmujących się przewozem osób – to m.in. hybrydowe Toyoty (najczęściej starsze Priusy), Chevrolety, Daewoo czy Skody Fabie Combi. Oczywiście nie oznacza to, że każde takie auto na drodze to zły omen.
Dobry kierowca stara się z wyprzedzeniem planować kolejne manewry i dopasowywać do nich strategię prowadzenia – np. mając zamiar wykonania skrętu, z odpowiednim wyprzedzeniem zmienia pas czy hamując silnikiem, redukuje prędkość.
Po kierowcach, którzy nagle zmieniają decyzję i próbują w ostatniej chwili zmienić pas, wyprzedzają inne pojazdy, by chwilę później zacząć hamować przed skrzyżowaniem, przy okazji zmuszając do wytracania prędkości także wcześniej wyprzedzonego kierowcę, nie należy się zbyt dużo spodziewać – nie dość, że generują niepotrzebne, zagrażające bezpieczeństwu sytuacje, to utrudniają jazdę innym użytkownikom dróg – w mieście często wyprzedzanym rowerzystom.
Sporo na temat kierowcy mówi jego pozycja za kierownicą. Jeżeli siedzi na fotelu z oparciem ustawionym w położeniu zbliżonym do pionu, trzyma kierownicę z ramionami zgiętymi w łokciach, a jednocześnie nie wciska ciała w kierownicę, można ze sporym prawdopodobieństwem założyć, że dana osoba zna pojęcie prawidłowej pozycji za kierownicą, a także rozumie, jak jest ona istotna dla komfortu i bezpieczeństwa prowadzenia pojazdu. A to już dobry punkt wyjścia, by stać się dobrym kierowcą – od pozycji za kierownicą ośrodki doskonalenia techniki jazdy zaczynają zajęcia.
Nawet najlepszy samochód i najbardziej pokaźny bagaż doświadczeń zdadzą się na niewiele, jeżeli kierowca rozpoczyna jazdę bez przygotowania do niej. Najbardziej skrajny przykład to oczywiście lód albo śnieg szczelnie zakrywający szyby, lampy czy otwory wentylacyjne. Ale przecież na tym przygotowanie do jazdy się nie kończy.
Wielu z nas było zapewne świadkami, jak kierowca zdejmuje kurtkę w poruszającym się już samochodzie, montuje zestaw głośnomówiący, goli zarost, poprawia makijaż i wykonuje wiele innych czynności, które nie pozwalają na pełne skupienie uwagi na drodze.
Ktoś powie, że w korku to nie problem. W naszej ocenie nie do końca – podzielność ludzkiej uwagi jest ograniczona, a zajmowanie się czynnościami niezwiązanymi z prowadzeniem auta może zwiększać zatory (coraz więcej aut w miastach rusza z wyraźnym opóźnieniem), spowolnić tworzenie korytarza dla pojazdu uprzywilejowanego czy nawet doprowadzić do uderzenia w tył – jeżeli jesteśmy ostatnim pojazdem w korku, warto obserwować, czy nadjeżdżający redukują prędkość, a w razie wątpliwości zjechać na pobocze lub podjechać metr czy dwa do przodu, co nieraz może zapobiec kolizji.
Na niektórych skrzyżowaniach, np. z łamanym pierwszeństwem lub wyznaczonymi pasami ruchu dla poszczególnych manewrów, czy rondach wielu zmotoryzowanych rezygnuje z sygnalizowania manewrów. Czy to błąd?
Z punktu widzenia innych użytkowników drogi lepszym rozwiązaniem jest upewnianie ich odnośnie naszych zamiarów – lepiej więc zasygnalizować manewr, jeżeli mamy wątpliwości, czy nie zrobimy tego na wyrost, niż zmuszać innych do zgadywania, co zamierzamy zrobić. A może akurat w tym czasie mogliby już wykonać manewr, do którego się przymierzają?
Jeden z podstawowych manewrów, który jest elementem szkolenia i egzaminowania kierowców, sprawia wielu zmotoryzowanym spore problemy. Mowa o ruszaniu pod górę. W większości współczesnych aut nie powinno stanowić problemu, ze względu na obecność na wyposażeniu automatycznego hamulca ręcznego czy systemu Hill Holder. Nie zawsze rozwój wydarzeń przybiera korzystny obrót – zdarza się, że kierowcy ruszają z wyraźnym „kangurem” lub zauważalnym stoczeniem się pojazdu.
Gdy jesteśmy świadkami takiej sytuacji, w trosce o pas przedni własnego samochodu warto zwiększyć odstęp od poprzedzającego auta. Brak doświadczenia kierowców w pokonywaniu wzniesień daje się we znaki także zimą w górach. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że w takiej sytuacji sprzymierzeńcem kierowcy na śliskiej drogi jest prędkość. Jeżeli znacząco spadnie lub dojdzie do zatrzymania pojazdu, zwłaszcza takiego z napędem na jedną oś, nawet z najlepszymi oponami na kołach, może on nie być już w stanie ruszyć.
Gdy widzimy kierowcę dosłownie „skradającego” się po ośnieżonej górskiej drodze – zwiększmy odstęp od niego i zachowajmy dynamikę jazdy, by samemu nie wpędzić się w niepotrzebne tarapaty.
Sposób operowania lewarkiem skrzyni biegów oraz pedałem sprzęgła zdradzają, czy mamy do czynienia z technicznie dobrym kierowcą. Taka osoba płynie i bez zgrzytania zmienia przełożenia, nie utrzymuje silnika na przesadnie niskich lub wysokich obrotach, nie nadużywa jazdy na luzie i wykorzystuje napęd do hamowania silnikiem.
Wiele z tych zjawisk jest wyraźnie widocznych dla innych użytkowników dróg – nagłe ruchy nadwozia przy każdej zmianie biegów czy regularne naciskanie na hamulec na długich zjazdach ze wzniesień to jednoznaczne sygnały dla innych, że dana osoba ma problem z poprawną zmianą biegów czy hamowaniem. A niewykluczone, że także z innymi aspektami prowadzenia pojazdu. Warto zwiększyć czujność.
Przed osiągnięciem temperatury roboczej silnik pojazdu nie pracuje we właściwy sposób – mieszanka może być wzbogacona, obroty podwyższone, a smarowanie kluczowych elementów – ograniczone. Dodatkowo ciśnienie oleju odpowiada za poprawność działania hydraulicznych popychaczy zaworowych oraz napinaczy łańcuchów rozrządu.
Z tego powodu wybierając się na oględziny używanego auta, warto ustalić ze sprzedającym, by jego silnik był wystudzony przynajmniej kilkugodzinnym postojem. Ułatwia to wychwycenie problemów z rozruchem czy hałasującym rozrządem. O wykonanie jazdy próbnej, a przynajmniej jej pierwszych kilometrów, poprośmy właściciela pojazdu. Jeżeli zauważymy, że nie odczekuje choćby kilku sekund między rozruchem a rozpoczęciem jazdy, co dałoby silnikowi czas na wypełnienie arterii olejem, a następnie ostro traktuje nierozgrzany samochód, głęboko wciskając gaz, korzystając z większej części zakresu obrotów, czy próbuje błyskawicznie zmieniać biegi, można spodziewać się ponadnormatywnego zużycia drogich w naprawie elementów pojazdu – w tym turbosprężarki, krzywek wałków rozrządu czy synchronizatorów i łożysk skrzyni.
Nowoczesne pojazdy są w stanie jeździć półautonomicznie, a kilkuletnie potrafią utrzymywać się samodzielnie w pasie ruchu. Nie zwalnia to bynajmniej kierowcy z obowiązku trzymania rąk na kierownicy, a stóp w okolicy pedałów. Nawet w modelach z półki premium, z teoretycznie najbardziej dopracowaną elektroniką, zdarzają się próby opuszczania pasa ruchu czy ostrego hamowania po „wykryciu” nieistniejących w danym miejscu ograniczeń prędkości. Wszystko to sprawia, że kierowca powinien czuwać nad pojazdem i być gotowym do natychmiastowego przejęcia kontroli.
Osobę, która ślepo wierzy w dorobek techniki i próbuje sprawować kontrolę nad pojazdem jednym palcem czy dłonią nonszalancko zawieszoną na kierownicy, trudno nazwać dobrym kierowcą. Ryzykowne jest też trzymanie kierownicy na szczycie lub w dolnym punkcie wieńca. W kryzysowej sytuacji nasz organizm działa odruchowo, nie dając nam wiele czasu na myślenie. Instruktorzy doskonalenia techniki jazdy przestrzegają, że z ręką na szczycie kierownicy znacznie łatwiej o przesadnie mocne skręcenie koła kierownicy, co zamiast doprowadzić do uniknięcia zagrożenia, może wprowadzić nowe, wynikające z destabilizacji samochodu. Przy wyższych prędkościach może to być bardzo niebezpieczne.
Żeby poprawnie używać dowolne urządzenie, a więc także samochód, trzeba zapoznać się z instrukcją jego obsługi. Działanie po omacku zwykle też jest możliwe, ale może sprawić, że nie będziemy w stanie wykorzystać wszystkich funkcji lub podejmiemy działania, które na dłuższą metę okażą się szkodliwe dla sprzętu.
Kto chciałby uważać siebie za dobrego kierowcę, powinien zapoznać się także z ogólną budową pojazdu i zasadą działania jego kluczowych podzespołów. Taka wiedza daje odpowiedzi na wiele pytań lub zmniejsza ryzyko popełnienia kosztownych błędów – np. wiedząc, że wlot powietrza do silnika naszego auta znajduje się nisko, będziemy szerokim łukiem omijali głębsze kałuże.
Żeby poprawnie i bezpiecznie jeździć po drogach, trzeba znać przepisy, do których stosują się także inni kierujący. Bez tego pojawiają się niepotrzebnie nerwowe sytuacje – np. w trakcie pokonywania rond, gdzie błąd może doprowadzić do kolizji.
Ogólne założenia prawa drogowego pozostają stabilne – wystarczy więc okresowe odświeżanie wiedzy, by nie powodować niebezpiecznych sytuacji czy uniknąć parkowania lub wyprzedzania w sposób narażający nas na mandat. W naszej opinii każda osoba, która chciałaby uważać się za naprawdę dobrego kierowcę, powinna być w stanie rozwiązać test na prawo jazdy – są one dostępne w internecie.
Dobry kierowca powinien mieć świadomość swoich zachowań na drodze oraz sposobu, w jaki pracują elementy wyposażenia pojazdu. Ślepe poleganie na automatyzacji funkcji to proszenie się o problemy. W wielu modelach funkcja Auto nie włącza świateł podczas opadów śniegu czy deszczu, a jest to wymagane prawem. Zdarza się, że nawet nowsze auta w bazowych wersjach nie mają procedury automatycznego przełączania świateł do jazdy dziennej na światła mijania – i z tak symbolicznym oświetleniem niektórzy jeżdżą po zmierzchu.
Bardzo często naruszane są regulacje dotyczące używania tylnego światła przeciwmgielnego (w myśl prawa można, ale nie trzeba, ich używać, gdy widoczność spadnie poniżej 50 m). Kierowcę, który ma problem z używaniem oświetlenia, przez co staje się trudno zauważalny lub oślepia innych, trudno uznać za dobrego.
Świadome prowadzenie pojazdu, życzliwość, a także znajomość i poszanowanie prawa są kluczowymi aspektami dla płynności i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Sytuacja w Polsce poprawia się z roku na rok, ale wystarczy krótka wizyta na Zachodzie, by przekonać się, że nie jesteśmy tak dobrymi kierowcami, jak się nam wydaje. A kto ma wątpliwości, powinien zastanowić się choćby, czy oglądana na co dzień walka o każdy metr drogi czy uzyskiwanie wysokich chwilowych prędkości mają sens, gdy natężenie ruchu i tak przekreśla wszelkie zyski.
