Pijani kierowcy – ciągle jest źle, ale czy odbiegamy pod tym względem od innych państw europejskich?

Pomimo prowadzanych od dekad akcji uświadamiających, zmian w przepisach zaostrzających kary i rosnącej liczby policyjnych kontroli problem jazdy po alkoholu nadal nie jest rozwiązany. I niesie spore konsekwencje. Przywykliśmy przy tym do myśli, że w naszym kraju skala tego zjawiska jest wyjątkowo duża na tle innych państw. Warto więc spojrzeć do statystyk.

Przygotowany w 2023 r. pod auspicjami Komisji Europejskiej raport organizacji ERSO (European Road Safety Observatory) pokazuje dane związane z zagadnieniem prowadzenia samochodów „pod wpływem” – tak alkoholu, jak i narkotyków – w krajach europejskich. Nie wszystkie państwa przedstawiły pełne informacje, ale te zgromadzone i tak pozwalają na uzyskanie szerszego obrazu sytuacji.

Co pokazują zebrane informacje? Na przykład to, że statystycznie 1,5 do 2 proc. kilometrów w Unii Europejskiej pokonali kierowcy, którzy mieli przekroczone dopuszczalne przez krajowe przepisy stężenie alkoholu. To niewiele? Przekłada się to na miliony osób.

Raport zwraca też uwagę na często pomijany fakt: kierowcy po alkoholu „wpadają” przy okazji wypadków czy kolizji, ale częściej stwarzają poważne zagrożenia, które uchodzą „na sucho”: przekraczają prędkość, przejeżdżają na czerwonym świetle, wymuszają pierwszeństwo itd.

Co ciekawe, widać spore różnice między poszczególnymi państwami biorącymi udział w badaniu. Jeśli ufać przedstawionym danym (a czemu im nie ufać?), polscy kierowcy należą do… europejskich prymusów, jeśli chodzi trzeźwość za kierownicą. Są w czołówce najrzadziej zatrzymywanych za jazdę po alkoholu, w dodatku kontrolowani są pod tym kątem najczęściej. Prawie nikt nie przyznaje się też dobrowolnie do tego, że wsiadał nietrzeźwy za kierownicę.

Złapani po alkoholu 

• Odsetek kierowców prowadzących auto po przekroczeniu dopuszczalnego limitu

To ogólne dane dotyczące kierowców, którzy podczas kontroli poziomu alkoholu w wydychanym powietrzu przekroczyli dopuszczalny limit. Najniższy odsetek spośród odnotowano w Łotwie (0,1%) oraz… Polsce (0,3%). Na drugim końcu skali są Luksemburg  (2,7%) i Hiszpania (2,3% kierujących).

• Dane odnoszą się do krajowych limitów, dla Luksemburga i Hiszpanii to aż 0,5 promila.

Czas kontroli 

• Kiedy najczęściej łapie się pijanych kierowców?

Rozwinięcie danych z wykresu powyżej, tym razem z rozbiciem na porę i dni tygodnia, w których zatrzymuje się najwięcej kierowców po alkoholu. W każdym z obserwowanych krajów najgorsze wyniki rejestruje się w weekendowe noce. W ciągu tygodnia, za dnia, nietrzeźwych kierowców jest najmniej.

• Na tle innych badanych krajów Polska nadal wypada bardzo dobrze.

Jak wiele osób jeździ po alkoholu 

• Ankieta wśród kierowców: czy w ciągu ostatnich 30 dni wsiadłeś za kierownicę po wypiciu alkoholu

W ramach badań zapytano kierowców, jak często w ostatnim okresie prowadzili po wypiciu jakiejkolwiek ilości alkoholu. Średnia dla 22 europejskich państw, które przekazały dane to 21 proc., a rozpiętość wskazań jest olbrzymia: od 53 proc. dla Luksemburga do 5 proc. dla Węgier (czerwone słupki +5% do średniej, jasnoniebieskie -5% od średniej).

• Czy jednak kierowcy byli szczerzy w odpowiedziach?

Kierowanie po narkotykach

• Ankieta: czy w ciągu ostatnich 30 dni prowadziłeś pod wpływem narkotyków?

Podobnie jak w poprzednim badaniu, jest to pytanie ankieterów – tym razem chodziło o używanie narkotyków na godzinę przed jazdą w ciągu ostatnich 30 dni. Średnio 5 proc. ankietowanych odpowiedziało „tak” – najwięcej w Islandii (10,5 proc.), najmniej w Finlandii (1,7 proc.). Wyniki są bardziej równomiernie rozłożone między krajami.

• Znowu opieramy się na szczerości odpowiedzi.

Częstotliwość kontroli trzeźwości u kierowców 

• Polacy sprawdzani są najczęściej w przeliczeniu na liczbę mieszkańców

Tabela powyżej pokazuje liczbę kontroli trzeźwości wykonanych przez policję w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców (w państwach, które zapewniły odpowiednie dane).

Widzimy, że polscy kierowcy są najczęściej sprawdzanymi spośród badanych krajów, w dodatku różnice nie są minimalne, ale wręcz kilkakrotne. Ryzyko wpadki w naszym kraju jest zatem największe, ale jak widać z pozostałych statystyk, odsetek kierowców, którzy złamali dopuszczalne limity, jest i tak stosunkowo niewielki.

Co więcej – jak pokazuje ramka poniżej, także limity dopuszczające do prowadzenia po alkoholu są u nas ustawione bardzo rygorystycznie na tle innych europejskich państw. Ewidentnie problem z pijanymi kierowcami w Polsce był poważny, ale wprowadzone zasady prawne ograniczyły jego skalę. Zawsze jest pole do poprawy, ale wygląda na to, że inne kraje mają więcej do nadrobienia od nas. 

• Zmniejszona liczba kontroli w roku 2020 to oczywiście efekt pandemii.
• Ogólnie – w krajach, gdzie kontrole są częste, jazda po pijanemu jest rzadsza. Poczucie nieodzowności kary robi wrażenie.

Dopuszczalny limit alkoholu

• Olbrzymie różnice między europejskimi krajami

W europejskich państwach nie ma jednego, standardowego stężenia alkoholu, przy którym można jeszcze prowadzić auto: dopuszczalne limity mieszczą się w sporych widełkach, od 0,0 do 0,8 g/l, w dodatku niekiedy pojawiają się dodatkowe obostrzenia, np. dla kierowców zawodowych lub najmłodszych (do lat 18; tabelka powyżej). Porównując te limity z wcześniej zebranymi danymi, można wysnuć wniosek, że zaostrzenie przepisów sprzyja zmniejszeniu odsetka kierowców prowadzących po alkoholu.

• Rzeczywiście, podejście „zero tolerancji dla prowadzenia po alkoholu” w statystykach wydaje się przynosić pozytywne rezultaty.

PODSUMOWANIE

Problem nietrzeźwych kierowców w Europie istnieje, ale według danych akurat u nas wydaje się być pod kontrolą.