Pomiary parametrów układów auta: jakie są normy, jak interpretować wyniki

Liczba parametrów, które można zbadać w samochodzie, jest praktycznie nieograniczona. Wiele specjalistycznych pomiarów przeprowadza się w czasie poważnych napraw, np. remontu silnika, oraz przy zaawansowanej diagnostyce skomplikowanych podzespołów.

Sporo elementów sprawdza się w trakcie normalnej eksploatacji auta np. na okresowym badaniu technicznym czy podczas wizyty w serwisie. Liczne parametry kierowcy mogą, a nawet powinni sprawdzać jednak sami, użytkując auto na co dzień.

Wnioski z pomiarów parametrów

Regularne kontrolowanie podzespołów samochodu poprzez badanie parametrów ich funkcjonowania pozwala zawczasu wykryć usterkę i często zapobiec większym wydatkom. Np. jeżdżąc z niewydajnym wtryskiwaczem, po pewnym czasie można doprowadzić do uszkodzenia dwumasowego koła zamachowego. Niektóre badania, np. światłości reflektorów czy temperatury wrzenia płynu hamulcowego, pozwalają zauważyć moment, w którym dane elementy tracą już swoje właściwości ze względu na wiek i trzeba je wymienić.

Z kolei dzięki badaniom takim jak pomiar grubości lakieru, ciśnienia sprężania w cylindrach czy kontroli rozmieszczenia punktów bazowych podwozia można uniknąć często niemałych wydatków związanych z kupnem samochodu używanego z ukrytą wadą.

Sprawdzenie prac mechaników

Wiedza na temat możliwości przeprowadzenia konkretnych pomiarów i umiejętność interpretacji wyników niejednokrotnie pozwala też sprawdzić, czy zlecone w warsztacie naprawy samochodu zostały wykonane poprawnie.

Odbierając auto z serwisu blacharskiego, warto zbadać grubość jego lakieru i geometrię podwozia. Po pracach przy układzie hamulcowym powinno się zweryfikować efekty, badając siłę i równomierność hamowania poszczególnych kół, a po naprawach wtryskiwaczy – ich korekcje.

Poniżej opisujemy badania, z jakimi większość kierowców spotyka się podczas eksploatacji auta, jednak często nie analizuje świadomie ich wyników. Podpowiadamy, jak interpretować poszczególne pomiary.

Ciśnienie w ogumieniu

• Wynik w normie: zalecane +/- 0,2 bara
• Przebieg pomiaru
  Do pomiaru ciśnienia w oponach używa się manometru. Ciśnienie powinno się sprawdzać na zimnym ogumieniu. W ciepłych kołach ciśnienie jest o około 2 bary wyższe.
• Kiedy mierzyć
  Ciśnienie w ogumieniu warto sprawdzać raz w miesiącu i przed dalszymi wyjazdami.
• Co mówią wyniki
  Zbyt niskie ciśnienie wpływa na wzrost zużycia paliwa i przyspieszenie wycierania zewnętrznych krawędzi bieżnika. Za wysokie skraca trwałość zawieszenia i przyspiesza zużycie środka bieżnika.

Geometria płyty podłogowej

• Wynik w normie: pokrycie punktów bazowych z siatką wzorcową
• Przebieg pomiaru
  Operator specjalnego urządzenia umieszcza ruchomą głowicę pomiarową we wskazanych punktach auta. Urządzenie komputerowo porównuje otrzymaną w ten sposób mapę punktów z siatką wzorcową dla danego modelu samochodu. Takich punktów jest kilkadziesiąt.
• Kiedy mierzyć
  Pomiar geometrii płyty podłogowej warto przeprowadzić przed kupnem samochodu używanego, zwłaszcza jeżeli jest to auto droższe. Punkty bazowe warto też sprawdzić po naprawie powypadkowej samochodu.
• Co mówią wyniki
  Odchylenia od wzorcowej siatki punktów bazowych oznaczają zwykle wypadkową przeszłość samochodu. Im większe różnice, tym auto było gorzej naprawione.

Głośność układu wydechowego

• Wynik w normie: do 93 dB benzynowe, do 96 Bb diesle
• Przebieg pomiaru
  Głośność badana jest za pomocą sonometru umieszczonego pod kątem 45^o, w odległości 0,5 m przy 4000 obr./min.
• Kiedy mierzyć
  Badanie przeprowadza diagnosta, gdy podejrzewa, że auto jest za głośne lub po skierowaniu przez policję.
• Co mówią wyniki
  Przekroczenie dopuszczalnego hałasu oznacza usterkę układu wydechowego lub jego niedozwoloną modyfikację. Auto nie zaliczy badania technicznego.

Skuteczność amortyzatorów

• Wynik w normie: powyżej 30 procent
• Przebieg pomiaru
  Amortyzatory sprawdza się za pomocą specjalnej płyty pomiarowej, która wykonując ruchy góra-dół, mierzy nacisk koła w podbiciu oraz w spoczynku. Sprawność amortyzatorów jest wyrażana jako stosunek wartości tych nacisków.
• Kiedy mierzyć
  Amortyzatory warto sprawdzać raz w roku, podczas badania technicznego.
• Co mówią wyniki
  Nie podaje się dopuszczalnych wartości, jednak amortyzatory o sprawności poniżej 30 proc. uznaje się za niesprawne.

Głębokość bieżnika

• Wynik w normie: powyżej 1,6 mm
• Przebieg pomiaru
  Pomiaru głębokości bieżnika opon dokonuje się za pomocą czujnika z wysuwaną sondą. Rolę takiego urządzenia może pełnić suwmiarka. Pomiaru dokonuje się w kilku miejscach, w różnych częściach bieżnika.
• Kiedy mierzyć
  Głębokość bieżnika opon zaleca się sprawdzać raz w roku, podczas wymiany ogumienia.
• Co mówią wyniki
  Nadmierne zużycie wewnątrz lub na zewnątrz bieżnika oznacza niewłaściwe ciśnienie w oponie. Wyząbkowanie – problemy z geometrią.

Wyważenie kół

• Wynik w normie: < 5 gramów
• Przebieg pomiaru
  Pomiar przeprowadzany jest na wyważarce. Urządzenie wprawia osadzone na wałku pomiarowym koło w ruch i bada bicie koła. Lepsze wyważarki badają osobno bicie felgi i opony.
• Kiedy mierzyć
  Koła należy wyważać raz w roku i zawsze, kiedy na kierownicy pojawi się bicie podczas jazdy.
• Co mówią wyniki
  Maszyna określa masę i umiejscowienie ciężarków, których montaż na obręczy niweluje drgania opony i felgi.

Siła hamowania i różnica między kołami

• Wynik w normie: różnica mniejsza niż 30 proc., WSH (wskaźnik skuteczności hamowania) większy niż 50 procent
• Przebieg pomiaru
  Badanie przeprowadza się na stanowisku diagnostycznym, najczęściej w stacji kontroli pojazdów. Za pomocą tzw. rolek określa się siłę, z jaką hamują poszczególne koła. Urządzenie oblicza też różnicę w skuteczności hamowania pomiędzy kołami danej osi.
• Kiedy mierzyć
  Pomiar wykonywany jest podczas okresowego badania technicznego pojazdu. Warto go też przeprowadzić, gdy skuteczność hamulców budzi wątpliwości.
• Co mówią wyniki
  Różnica przekraczająca 30 proc. oznacza niesprawność układu. Wskaźnik minimalnej siły hamowania WSH musi być wyższy niż 50 proc.

Stopień przyciemnienia szyb

• Wynik w normie: nie mniej niż 70 proc. przepuszczalności światła
• Przebieg pomiaru
  Na szybę samochodu zakłada się specjalną głowicę pomiarową określającą przepuszczalność światła.
• Kiedy mierzyć
  Szyby należy sprawdzić po przyciemnianiu. Diagnosta może zbadać je podczas badania technicznego.
• Co mówią wyniki
  Szyba przednia i przednie boczne muszą mieć współczynnik przepuszczalności światła nie mniejszy niż 70 proc. Wyniki poniżej tej wartości dyskwalifikują auto na badaniu technicznym.

Ustawienie świateł

• Wynik w normie: granica światłocienia pokrywa się z linią wzorcową
• Przebieg pomiaru
  Badanie ustawienia reflektorów przeprowadza się za pomocą specjalnego urządzenia, które określa prawidłowy przebieg granicy światła i cienia. Podczas badania sprawdzana jest nie tylko wysokość, ale i odchylenie snopa światła na boki.
• Kiedy mierzyć
  Sprawdzenie przeprowadzane jest podczas każdego okresowego badania technicznego. Światła warto sprawdzać też po wymianie żarówek.
• Co mówią wyniki
  Zbyt niskie światła nie zapewniają dostatecznej widoczności. Za wysokie oślepiają kierowców jadących w przeciwnym kierunku.

Światłość reflektorów

• Wynik w normie: 30-225 tys. kandeli
• Przebieg pomiaru
  Do badania natężenia światła służy urządzenie do badania świateł będące na wyposażeniu stacji kontroli pojazdów. Bada się sumę światłości wszystkich świateł drogowych.
• Kiedy mierzyć
  Światłość reflektorów sprawdzana jest podczas okresowego badania technicznego. Warto ją sprawdzić zawsze, gdy obserwujemy spadek skuteczności lamp przednich.
• Co mówią wyniki
  Światłość poniżej normy oznacza wypalenie odbłyśników, zmatowienie lub zabrudzenie szyb reflektorów.

Ciśnienie paliwa w silniku benzynowym

• Wynik w normie: 3,5 bara silniki benzynowe z wtryskiem wielopunktowym
• Przebieg pomiaru
  Aby zbadać ciśnienie benzyny, w układ paliwowy wpina się specjalny manometr. Po uruchomieniu pompy w baku benzyna przepływa przez czujnik i na zegarze można obserwować wynik.
• Kiedy mierzyć
  Ciśnienie paliwa warto sprawdzić, gdy samochód ma problemy z rozruchem po dłuższym postoju. Parametr bada się też, jeśli występują inne podejrzenia co do poprawności funkcjonowania pompy paliwa, np. gdy auto przerywa podczas jazdy.
• Co mówią wyniki
  W samochodach z wielopunktowym wtryskiem paliwa ciśnienie w układzie powinno wynosić 3,5 bara.

Gęstość elektrolitu

• Wynik w normie: 1,28 g/cm³
• Przebieg pomiaru
  Gęstość elektrolitu bada się za pomocą areometru. Po wypełnieniu urządzenia kwasem wynik odczytuje się ze skali.
• Kiedy mierzyć
  Pomiary gęstości elektrolitu przeprowadza się najczęściej przed zimą. Parametr warto sprawdzić też po naładowaniu rozładowanego akumulatora.
• Co mówią wyniki
  Gęstość elektrolitu określa stopień naładowania akumulatora. W temperaturze pokojowej parametr powinien wynosić 1,28 g/cm³. Różnica pomiędzy celami nie powinna przekraczać 0,2 g/cm³

Bicie tarcz hamulcowych

• Wynik w normie: poniżej 0,2 mm
• Przebieg pomiaru
  Zwichrowanie tarcz hamulcowych określa się za pomocą czujnika bicia. Urządzenie jest przymocowane do zwrotnicy pojazdu, a końcówka pomiarowa ślizga się po powierzchni tarczy, rejestrując bicie.
• Kiedy mierzyć
  Bicie tarcz należy sprawdzić, gdy podczas hamowania wyczuwalne są drgania.
• Co mówią wyniki
  Tarcze hamulcowe mogą mieć niewielkie bicie, jednak wynik ponad 0,2 mm oznacza miejscowe skrzywienie. Dochodzi do niego najczęściej po gwałtownym schłodzeniu gorącej tarczy np. w kałuży.

Napięcie akumulatora

• Wynik w normie: 12,6 V w stanie spoczynku
• Przebieg pomiaru
  Napięcie spoczynkowe bada się za pomocą woltomierza, na zimnym akumulatorze, po minimum 10-godzinnej przerwie w eksploatacji samochodu.
• Kiedy mierzyć
  Napięcie należy sprawdzać przed zimą oraz gdy występują problemy z rozruchem silnika. Parametr najlepiej mierzyć rano, po nocnym postoju auta.
• Co mówią wyniki
  Naładowany akumulator po postoju powinien mieć napięcie 12,6 V. Wynik poniżej 12,3 V oznacza rozładowanie. Warto wiedzieć, że mocne rozładowanie zasiarcza akumulator, co skraca jego żywotność.

Poziom płynu hamulcowego

• Wynik w normie: pomiędzy oznaczeniami MIN i MAX
• Przebieg pomiaru
  Poziom płynu hamulcowego bada się wzrokowo, oceniając jego ilość w zbiorniczku. Dodatkowo, auta mają też elektryczny czujnik informujący o zbyt niskim poziomie płynu.
• Kiedy mierzyć
  Poziom płynu hamulcowego należy sprawdzać raz w miesiącu. Ponadto ilość cieczy powinna być kontrolowana przez mechaników podczas każdej wizyty samochodu w warsztacie.
• Co mówią wyniki
  Powolne obniżanie się poziomu płynu hamulcowego jest naturalne i wiąże się ze zużywaniem okładzin. Gwałtowne oznacza wyciek.

Grubość lakieru

• Wynik w normie: 60-200 mikrometrów
• Przebieg pomiaru
  Grubość powłoki lakierniczej bada się za pomocą elektromagnetycznych czujników, które mierzą odległość od głowicy pomiarowej do podłoża metalowego.
• Kiedy mierzyć
  Przed kupnem auta i po naprawie lakierniczej.
• Co mówią wyniki
  Grubość oryginalnego lakieru może się wahać w zależności od producenta auta między 60 a 200 mikrometrów. Wyniki w okolicach 300 mikrometrów oznaczają powtórne lakierowanie.

Skład spalin w silniku benzynowym

• Wynik w normie: CO do 0,3
• Przebieg pomiaru
  Skład spalin badany jest za pomocą specjalnego analizatora. Silnik samochodu powinien być rozgrzany.
• Kiedy mierzyć
  Czystość spalin sprawdzana jest podczas okresowego badania technicznego pojazdu. Warto ją kontrolować częściej w samochodach zasilanych LPG.
• Co mówią wyniki
  Skład spalin świadczy m.in. o stanie silnika i sprawności katalizatora. Najważniejszym parametrem jest CO i dla aut zarejestrowanych po 1 maja 2004 nie może on przekraczać 0,3, a dla starszych 0,5.

Temperatura zamarzania płynu chłodniczego

• Wynik w normie: temperatura krzepnięcia poniżej -30°C
• Przebieg pomiaru
  Do pomiaru temperatury krzepnięcia płynu chłodniczego używa się areometrów określających gęstość cieczy. Do pomiaru zaciąga się płyn bezpośrednio z chłodnicy, a jeżeli nie ma takiej możliwości – ze zbiorniczka wyrównawczego.
• Kiedy mierzyć
  Temperaturę zamarzania płynu chłodniczego warto określić zawsze po kupnie używanego auta (wielu kierowców do chłodnicy dolewa wody). Dodatkowo, parametr należy sprawdzać corocznie przed okresem zimowym.
• Co mówią wyniki
  Podwyższona temperatura zamarzania oznacza najczęściej rozcieńczenie płynu chłodniczego wodą lub utratę właściwości ze starości. Trzeba go wtedy wymienić na nowy.

Zawartość wody w płynie hamulcowym

• Wynik w normie: nie więcej wody niż 2 procent
• Przebieg pomiaru
  Do badania kondycji płynu hamulcowego służą specjalne testery badające, ile znajduje się w nim wody. Sondę zatapia się w płynie, bezpośrednio w zbiorniczku.
• Kiedy mierzyć
  Zawartość wody w płynie hamulcowym nie jest sprawdzana podczas badania technicznego, dlatego warto to robić we własnym zakresie. Badanie powinno się przeprowadzać raz w roku.
• Co mówią wyniki
  Dopuszcza się 2 proc. wody w płynie. Powyżej tego poziomu temperatura jego wrzenia znacznie spada, co zmniejsza skuteczność hamulców.

Moc i moment obrotowy

• Wynik w normie: deklaracja producenta +/- 7 procent
• Przebieg pomiaru
  Do pomiaru mocy i momentu obrotowego silnika samochodu wykorzystuje się hamownie podwoziowe, które mierzą parametry na kołach samochodu.
• Kiedy mierzyć
  Po chiptuningu, przed kupnem aut sportowych.
• Co mówią wyniki
  Zbyt niskie parametry oznaczają często usterkę układu wtryskowego lub doładowania. Zbyt wysokie – tuning. Na podstawie przebiegu wykresu można ocenić m.in. stan turbo.

Korekcje wtrysków common rail

• Wynik w normie: 0-0,8 mg/skok
• Przebieg pomiaru
  Korekcje dawek wtryskiwaczy we współczesnych turbodieslach sprawdza się podczas diagnostyki komputerowej. Są to poprawki przypisywane przez sterownik poszczególnym wtryskom, by wyrównać różnice dawek między cylindrami.
• Kiedy mierzyć
  Przed kupnem diesla, kilka razy w roku podczas wizyty w warsztacie.
• Co mówią wyniki
  Wtryskiwacze o korekcjach do wartości 0,8 mg/skok uznawane są za sprawne. Wartości powyżej 1 mg oznaczają zużycie.

Zadymienie spalin

• Wynik w normie: 0-1,5 m^-1
• Przebieg pomiaru
  Po umieszczeniu sondy w wydechu silnik auta wprowadzany jest na maksymalne obroty. Wynik wyrażany jest w postaci współczynnika pochłaniania światła.
• Kiedy mierzyć
  Ze względu na zabójczą dla silnika metodę nawet diagności rezygnują z przeprowadzania badania. Takie próby trzeba ograniczyć do minimum.
• Co mówią wyniki
  Podwyższone zadymienie spalin świadczy najczęściej o niesprawności układu wtryskowego lub awarii filtra cząstek stałych.

Poziom oleju

• Wynik w normie: poziom pomiędzy MIN i MAX
• Przebieg pomiaru
  Stan oleju w silniku sprawdza się za pomocą bagnetu pomiarowego. Warto pamiętać, że silnik powinien być rozgrzany, a badanie przeprowadzać kilka minut po wyłączeniu jednostki.
• Kiedy mierzyć
  Poziom oleju należy kontrolować raz na miesiąc i przed każdą dłuższą trasą.
• Co mówią wyniki
  Obniżający się poziom oleju oznacza wyciek lub zużycie przez silnik. W dieslach, gdy filtr cząstek stałych nie ma warunków do wypalenia, oleju może przybywać wskutek rozcieńczenia paliwem.

Ciśnienie sprężania

• Wynik w normie: >10 barów (benzynowe), >25 barów (diesle)
• Przebieg pomiaru
  Do pomiaru ciśnienia sprężania stosuje się specjalne manometry. W silnikach benzynowych umieszcza się je w miejscu świec, w dieslach sprężanie można zmierzyć, wykorzystując otwory od świec żarowych lub wtryskiwaczy.
• Kiedy mierzyć
  Przed kupnem samochodu, gdy pojawiają się problemy ze zużyciem oleju i zapalaniem.
• Co mówią wyniki
  Zbyt niskie ciśnienie sprężania oznacza zużycie pierścieni tłokowych lub gładzi cylindrów. Może też być oznaką nieszczelności zaworu. Spadek ciśnienia na wszystkich cylindrach oznacza wyeksploatowanie silnika po dużym przebiegu.

PODSUMOWANIE

Wyniki pomiarów odbiegające od pokazywanych tu norm powinny wzbudzić czujność – zwykle oznaczają usterkę lub zwiastują jej rychłe nadejście. Dlatego warto od czasu do czasu „przebadać” swoje auto, ewentualnie zlecić pomiary w warsztacie.

Jak zwykle w takich przypadkach zapobieganie jest tańsze od reagowania po fakcie. Tym bardziej że koszt wykonania tych badań jest zazwyczaj bardzo niewielki.