Serwis pod patronatem magazynu
Kierowcy coraz większej liczby modeli mają do dyspozycji tryby jazdy, które wpływają na pracę kluczowych podzespołów pojazdu – w tym silnika i podwozia. Jakie są ich możliwości i czy faktycznie potrafią zmienić charakter samochodu?
Przed laty motoryzacja była znacznie prostsza niż obecnie. I wcale nie mamy tu na myśli wyłącznie poziomu skomplikowania pokładowej elektroniki pojazdów czy rozbudowania osprzętu odpowiadającego za oczyszczanie spalin.
Niegdyś dynamika jazdy była uzależniona wyłącznie od siły nacisku na pedał gazu. Dopasowywała się do niej także praca automatycznych skrzyń – im kierowca głębiej wciskał prawy pedał, przy tym wyższych obrotach biegi były zmieniane na kolejne. Układ kierowniczy miał stałą siłę wspomagania, która w wyżej pozycjonowanych modelach mogła być uzależniona od prędkości jazdy.
Rozwój elektroniki, rosnące oczekiwania kierowców czy wreszcie zmiana sposobu pomiaru zużycia paliwa stały się zaczynem do stworzenia trybów jazdy, mniej lub bardziej istotnie wpływających na zachowanie pojazdu.
Początkowo można było uruchomić tylko jeden tryb jazdy – zazwyczaj Eco lub Sport. Pierwszy osłabiał reakcję na gaz oraz zmniejszał intensywność pracy klimatyzacji w celu zmniejszenia zużycia paliwa. Z kolei Sport wyostrzał reakcję na gaz, a w samochodach z automatycznymi skrzyniami biegów podbijał punkty zmiany przełożeń na wyższe.
Tryby jazdy stały się szczególnie istotne w samochodach elektrycznych. Ograniczenie parametrów silnika, wprowadzenie limitu prędkości czy stłumienie lub wręcz wyłączenie ogrzewania i klimatyzacji są w stanie wydłużyć zasięg na jednym ładowaniu nawet o kilkadziesiąt kilometrów.
W przypadku dłuższych podróży może to mieć duże znaczenie – bywa, że czasowo lepsza okazuje się nieco wolniejsza jazda (np. z prędkością 90 czy 100 km/h zamiast 120 km/h), jeżeli pozwoli ona uniknąć postoju na ładowarce – nawet tej szybkiej.
Z technicznego punktu widzenia tryby jazdy są po prostu dodatkowymi linijkami kodu w oprogramowaniu sterownika silnika, automatycznej skrzyni biegów, systemów kontroli trakcji i stabilności, ABS-u, układu kierowniczego, zawieszenia, klimatyzacji, tempomatu czy nawet adaptacyjnych reflektorów, które w określony sposób zmieniają sposób ich pracy, który zwykle staje się mniej lub bardziej bezpośredni czy intensywny.
Każdy producent we własnym zakresie kształtuje zarówno wpływ trybów jazdy na samochód, jak i sposób ich zmiany. Logika działania nie zawsze okazuje się oczywista, bo np. włączanie maksymalizujących wydajność „elektryków” trybów, które wyłączają ogrzewanie lub klimatyzację, może wymagać dłuższego przytrzymania przełącznika.
Przez lata standardem były mniej lub bardziej wyszukane stylistycznie przyciski lub przełączniki. Zgodnie z panującą modą zaczęto powoli od nich odchodzić na rzecz obsługi dotykowej w menu systemu multimedialnego.
Przełącznik DNA stosowany w Alfach Romeo (MiTo, Giulietta)
Driving Dynamics Control z BMW oferuje tryby jazdy Eco Pro, Comfort czy Sport.
Renault (na fot.), a także Cupra czy Porsche montują przyciski na kierownicy.
W większości modeli kierowcy nie są zdani wyłącznie na ustawienia zaproponowane przez konstruktorów pojazdu. Często przynajmniej jeden z trybów jazdy można spersonalizować, łącząc np. ekologiczne nastawy silnika ze zwiększonym oporem pracy układu kierowniczego czy usztywnionym zawieszeniem. Liczba elementów ulegających personalizacji jest oczywiście związania ze standardem wyposażenia pojazdu i liczbą dodatków na jego pokładzie.
Użycie trybów jazdy może nie tylko zmienić charakterystykę pracy podzespołów, ale również umożliwić dostęp do wybranych funkcji. Jedną z nich jest procedura startowa, która w pojazdach z automatem umożliwia wyrwanie z miejsca z wysokich obrotów i z optymalnym poślizgiem kół. Z kolei terenowy tryb jazdy może spinać sprzęgło międzyosiowe i zmniejszać czułość ABS-u, by poprawić hamowanie na luźnej nawierzchni.
Zwłaszcza poprzez skonfigurowanie ustawień auta „pod siebie” można dopasować jego zachowanie do własnych preferencji, np. poprzez usztywnienie zawieszenia, ustawienie sportowego brzmienia wydechu, ale także lekko pracującego układu kierowniczego.
Niektóre modele dodatkowo wciągają kierowcę w wir wydarzeń, np. jak w widocznym na zdjęciu systemie BMW, poprzez ocenianie jego stylu jazdy lub informowanie o liczbie dodatkowych kilometrów, które uda się pokonać dzięki optymalizacji stylu jazdy. A że mało kto lubi być źle oceniany, taki element rywalizacji faktycznie przynosi wymierne efekty w postaci zmniejszenia spalania.
Elektroniczne modyfikacje samochodu nie wykluczają dostępności trybów jazdy dla silnika. Tryby ekologiczne i sportowe mogą być dostępne nawet w zyskujących na popularności tuningowych boxach (na fot.). W zależności od typu urządzenia aktywuje się je ręcznie, przyciskiem lub pokrętłem na obudowie, bądź z poziomu aplikacji. Niektóre sterowniki silnika pozwalają na stworzenie różnych map w przypadku klasycznego chiptuningu.
Poza klasycznymi trybami jazdy zachowanie samochodów elektrycznych jest uzależnione od poziomu rekuperacji, czyli odzysku energii przez silnik spalinowy, a więc siły hamowania zespołem napędowym po zdjęciu nogi z pedału gazu. Może być on powiązany z trybem jazdy lub regulowany niezależnie, lewarkiem „skrzyni” czy łopatkami za kierownicą. Po ustawieniu maksymalnej siły odzyskiwania energii siła hamowania silnikiem jest na tyle wysoka, że po zdjęciu nogi z gazu włączają się światła stopu.
Funkcja e-Pedal w Nissanie ustala siłę rekuperacji i sposób pracy hamulców, by używanie pedału hamulca stało się zbędne.
Łopatkami można regulować siłę rekuperacji.
Współczesne modele Alfy Romeo mają selektor DNA. Można nim aktywować tryby jazdy Dynamic, Natural oraz All Weather (na czas jazdy w trudniejszych warunkach atmosferycznych).
Wpływ trybów jazdy Dynamic i Natural na diesla 2.0 obrazuje wykres z hamowni. Inżynierowie Alfy nie poprzestali jednak na mocy. All Weather zwiększa czułość systemów ESP i CBC, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów trakcyjnych podczas przyspieszania, pokonywania zakrętów oraz hamowania na łukach. Do tego DST może lekkim impulsem na kierownicy zasygnalizować konieczność skorygowania toru jazdy. Z kolei w Dynamic funkcja Pre-Fill wyostrza nawet sposób działania hamulców.
Selektor trybów jazdy jest nieodzownym elementem wyposażenia każdego samochodu elektrycznego. Poprzez znaczące ograniczenie mocy silnika, a więc i dynamiki jazdy, wprowadzenie limitera prędkości (zwykle do 80-100 km/h) oraz stłumienie pracy wentylacji i klimatyzacji można wypracować sporo dodatkowego zasięgu.
Niektóre modele mają dwa oszczędne tryby (np. Eco i Eco+). Cechą wspólną jest też możliwość „przełamania” ogranicznika mocy czy prędkości poprzez zdecydowane naciśnięcie pedału gazu – kierowca ma pełną kontrolę nad tym zjawiskiem, bo następuje ono po pokonaniu pierwszego stawianego przez pedał oporu (w spalinowym aucie z automatyczną skrzynią powoduje to redukcję biegu).
Tryby jazdy mogą sprawiać wrażenie gadżetu, ale bywają pomocne, jeżeli w danej chwili zależy nam na oszczędzaniu paliwa lub energii, chcielibyśmy podkręcić tempo jazdy albo pokonać trudniejszy odcinek szutrowej lub błotnistej drogi. W niektórych autach potrafią też zmienić podświetlenie kabiny czy grafikę na cyfrowym panelu na bardziej elegancką. Warto więc zapoznać się z trybami jazdy we własnym pojeździe oraz możliwościami ich konfiguracji, bo te bywają spore.
