Zakup, sprzedaż i inne kwestie związane z posiadaniem samochodu – o jakich podatkach trzeba pamiętać?

Samochód to produkt wielokrotnie opodatkowany. Mimo że prawie od każdej zarobionej złotówki płacimy podatek dochodowy, przy zakupie auta uderzają w nas kolejne podatki.

Przy kupnie nowego auta akcyzę, VAT oraz ewentualne cło mamy zawarte w cenie pojazdu. Jakby tego było mało, sprzedaż generuje przychód po stronie salonu, który także może podlegać opodatkowaniu.

Zakup używanego auta również nie oznacza taryfy ulgowej – tutaj na szali mogą być akcyza (auta sprowadzane) lub PCC (auta kupowane w kraju od osób prywatnych), a nawet cło i VAT, gdy zdecydujemy się na import pojazdu spoza Unii Europejskiej, co wraz z kosztami transportu i rejestracji potrafi podwoić faktyczną cenę zakupu pojazdu.

Kwestie podatkowe mogą być związane także z szybką sprzedażą auta, jego otrzymaniem od innej osoby lub wycofaniem pojazdu ze stanu własnej firmy.

Niedopełnienie formalności podatkowych, a nawet niedotrzymanie terminów skutkuje karami (najniższa to 430 zł). Można ich uniknąć, jeżeli nasz błąd nie wyszedł jeszcze na jaw, a my naprawimy szkodę i przyznamy się do niego, składając w urzędzie tzw. czynny żal, czyli opisując całą sytuację (można to zrobić elektronicznie).

Ważne jest, by zaległości z których zdajemy sobie sprawę, nie pozostawiać bez interwencji. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Urzędy mają więc dużo czasu na weryfikację dokumentów oraz nałożenie kary wraz z odsetkami. 

O jakich podatkach trzeba pamiętać, żeby uniknąć problemów i kar?

Akcyza oraz cło

Opłaty celne dotyczą pojazdów sprowadzanych do Polski spoza Unii Europejskiej. Importowane samochody osobowe – zarówno nowe, jak i używane – są objęte akcyzą. Podstawowa stawka tego podatku wynosi 3,1% w przypadku silników do 2.0 oraz 18,6% dla aut z większymi silnikami. Dokument potwierdzający zapłatę akcyzy jest sprawdzany przez wydział komunikacji. W przypadku zwolnień trzeba wystąpić o dokument potwierdzający zwolnienie z akcyzy. 

• Samochody wodorowe, elektryczne oraz hybrydy plug-in z silnikiem o pojemności równej lub niższej 2000 cm³ są zwolnione z akcyzy. Akcyza nie dotyczy też motocykli.
• W przypadku pozostałych hybryd obowiązują stawki 9,3%, 3,1% lub 1,55%. Problemy interpretacyjne w zakresie ulg dotyczą tzw. miękkich hybryd. Warto zapytać urząd, jak je traktuje.

Podatek od auta wycofanego z firmy

Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą ograniczać podatki, użytkując auto – często leasingowane. Gdy podatnik sprzedaje auto wycofane z działalności na cele prywatne przed upływem 6 lat, to transakcja staje się przychodem z działalności, który przedsiębiorca powinien wykazać i opodatkować.

• Opodatkowaniu może podlegać także sprzedaż auta znajdującego się na stanie firmy lub wycofanego już z działalności – nawet jeżeli było kupione jako używane lub przekazane na potrzeby działalności z majątku prywatnego. Sytuację najlepiej omówić z osobami prowadzącymi księgowość działalności lub firmy.
• Dodatkowych podatków nie trzeba się obawiać, kupując auto poleasingowe. Transakcja jest zawierana w oparciu o fakturę, a należności są uregulowane.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Każda sprzedaż przedmiotów, a więc także auta czy motocykla, pomiędzy osobami fizycznymi jest czynnością prawną, która podlega opodatkowaniu podatkiem PCC, jeżeli wartość transakcji przekracza 1000 zł. Liczy się tu faktyczna, rynkowa cena pojazdu, a nie wpisana w umowie – urzędnik może zakwestionować deklarację. Od decyzji można się odwołać, co będzie skutkowało powołaniem biegłego. Przy oszacowanej na ponad 33% rozbieżności w wartościach trzeba zapłacić wyższy podatek oraz za opinię biegłego.

• W ciągu 14 dni od transakcji kupujący musi złożyć deklarację PCC-3 oraz opłacić podatek w wysokości 2% kwoty transakcji.
• Podatek dotyczy transakcji zawieranych w Polsce. Jeżeli do sprzedaży zarejestrowanego u nas auta dojdzie np. w Niemczech, transakcja nie podlega opodatkowaniu PCC.

Podatek od posiadania samochodu

W wielu krajach Europy kierowcy są zobowiązani do opłacania rocznych podatków za pojazd. Ich wysokość zwykle ustalana się w oparciu o emisję dwutlenku węgla czy normy toksyczności spalin. Niewiele brakowało, by jednorazowa opłata za rejestrację (planowana na koniec 2024 r.), a później doroczny podatek od użytkowania aut spalinowych (2026 r.) pojawiły się także w Polsce. Poprzedni rząd ustalił je z UE w ramach kamieni milowych KPO.

W lipcu 2024 r. ministrowie finansów krajów UE zaakceptowali zaproponowane przez polski rząd zmiany w KPO, czyli zastąpienie podatku od aut spalinowych dopłatami do zakupu pojazdów elektrycznych. Przeznaczono na nie 1,6 mld zł z KPO.

• Nie ma gwarancji, że okresowe podatki od aut nie zostaną wprowadzone w przyszłości. W Europie to już powszechne rozwiązanie. 

Darowizna lub spadek

Otrzymanie pojazdu w ramach darowizny lub spadku może być opodatkowane w zakresie 3-20%, przy czym stawka nie jest jednolita – rośnie przy wartościach 11 833 oraz 23 665 zł. Wysokość podatku (analogiczna dla darowizny i spadku) jest też związana z przynależnością darczyńcy i obdarowanego do poszczególnych grup podatkowych, ustalanych w oparciu o pokrewieństwo czy powiązania rodzinne. 

• Dziedziczenie lub otrzymywanie pojazdu w obrębie najbliższej rodziny nie podlega opodatkowaniu. Warunkiem jest poinformowanie o tym urzędu skarbowego poprzez złożenie formularza SD-Z2. Trzeba to zrobić w terminie 6 miesięcy. Punktem startowym jest moment, w którym dowiedzieliśmy się o otrzymaniu pojazdu. Razem z formularzem trzeba dostarczyć dokument potwierdzający moment otrzymania informacji o spadku lub darowiźnie.

Podatek od środków transportowych

Właściciele autobusów oraz samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony są zobowiązani do opłacania podatków od środków transportowych. Zasady i stawki są ustalane przez gminę lub miasto. W przypadku Warszawy wynoszą od 480 zł za ciężarówkę o masie 3,5-5,5 tony oraz z alternatywnym napędem do 4104 zł za ciężarówkę mającą cztery osie lub więcej oraz DMC ponad 31 ton. Podatek od środków transportowych jest płatny w dwóch ratach proporcjonalnie do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminie do 15 lutego i do 15 września każdego roku.

• Preferencyjnymi stawkami mogą być objęte pojazdy z napędem elektrycznym, hybrydowym lub wodorowym.
• Opodatkowaniu mogą podlegać też przyczepy oraz naczepy – stawki podatku są zwykle uzależnione od liczby osi oraz masy.

Podatek od sprzedaży samochodu

Rozliczenie z urzędem skarbowym sprzedaży pojazdu dotyczy jedynie osób, które przed upływem 6 miesięcy od zakupu sprzedały swój pojazd – deklarację PIT-36 należy złożyć w okresie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, także gdy sprzedaż pojazdu oznaczała stratę (znaczenie ma nie tylko różnica między cenami zakupu i sprzedaży, ale też wszystkie udokumentowane wydatki). Półroczny termin liczy się od końca miesiąca, w którym doszło do kupna pojazdu. Czyli osoba, która kupiła samochód 1 marca i sprzedała go 1 września, musi to rozliczyć. 

• Zwolnienie z podatku nie dotyczy wszystkich. Urzędnicy mogą zainteresować się osobami, które sprzedają auta często, w znacznych liczbach i powtarzalnych wzorach, co może wskazywać na hurtowy obrót, który powinien być prowadzony w ramach działalności.

Podatek VAT

Przepisy przewidują różne ulgi w zakresie VAT, czyli podatku od towarów i usług, ale dotyczą one przedsiębiorców, którzy na preferencyjnych zasadach mogą użytkować auta firmowe. Zobowiązania jednak nie znikają – finalnie trzeba ten podatek zapłacić, gdy po zakupie przysługiwało częściowe lub całkowite prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT.

• Problemy z niezapłaconym podatkiem VAT najczęściej dotyczą sprowadzanych z zagranicy aut pofirmowych. VAT powinien być doliczony w momencie sprzedaży.
• Zakładane na krótki czas firmy na tzw. słupa kupują samochody po cenie netto, a następnie eksportują je przez jedną lub dwie granice. Osoba, która w dobrej wierze kupuje auto w Polsce – nawet w oparciu o fakturę VAT-marża – może zostać wezwana do urzędu i poproszona o dopłacenie 19-23% brakującego VAT-u.